In het verkiezingsprogramma van D66 komt het belang van onafhankelijke en pluriforme pers voor de democratie veel naar voren. Opvallend is dat de partij maatregelen wil treffen zodat tech-giganten aan de journalistiek betalen voor nieuws dat zij gebruiken op hun platforms. De partij zette zich in voor de internationale veiligheid van journalisten. Wat betreft journalisten in Nederland schrijft D66 dat loonomstandigheden van journalisten moeten verbeteren. De partij wil structureel investeren in lokale en onderzoeksjournalistiek.
“We ondersteunen Europese regelgeving die afdwingt dat techgiganten journalistieke organisaties eerlijk betalen voor het gebruik van hun inhoud.” (verkiezingsprogramma)
“Een objectief, onafhankelijk en betrouwbaar geluid is essentieel. D66 wil dat de publieke omroep zich daarom richt op de kerntaken informatie, cultuur en educatie. De inhoud moet leidend zijn.” (verkiezingsprogramma)
“Wij verhogen de bijdrage aan fondsen voor onderzoeksjournalistiek en lokale berichtgeving, uiteraard zonder inhoudelijke bemoeienis van de overheid.” (verkiezingsprogramma)
Objectiviteit en waarheid van de informatie die we te zien krijgen
Score: pro-actief
D66 besteedt in haar verkiezingsprogramma expliciet aandacht aan de mogelijke negatieve gevolgen van sociale media en online nieuwsvoorzieningen, waarbij grote techbedrijven bepalen welke informatie mensen te zien krijgen. Om de consequenties te verminderen, pleit de partij in haar verkiezingsprogramma voor mediavaardigheden in de klas. Daarnaast wil D66 transparantie over sturende algoritmen afdwingen. Daarvoor doet de partij een concreet voorstel: techbedrijven moeten een onafhankelijke redactie instellen die hierover uitleg geeft.
“We scherpen Europese mededingingswetgeving aan en dwingen transparantie af over sturende algoritmes.” (Verkiezingsprogramma)
“Techbedrijven die selecteren en prioriteren wat mensen zien, moeten daarover verantwoording afleggen. Ze krijgen de aanmerking ‘vitaal maatschappelijk bedrijf’: we verwachten dat ze een onafhankelijke redactie instellen en openbaar en transparant uitleggen welke keuzes hun algoritmen maken en hoe.” (verkiezingsprogramma)
“Grote techbedrijven zijn in korte tijd gigantisch machtig geworden. Ze bezitten enorme hoeveelheden data van mensen. Ze kunnen als poortwachter bepalen welke informatie of producten van ondernemers mensen wel of niet te zien krijgen. Dat heeft verstrekkende consequenties voor het dagelijks leven van mensen en voor gewone ondernemers. We willen tegenmacht bieden. We dwingen af dat techgiganten hun maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen. Bij voorkeur gebeurt dit op Europees niveau, waar nodig zullen wij samen met andere Europese koploperlanden het voortouw nemen.
“We willen dat de overheid kritisch burgerschap stimuleert, bijvoorbeeld via het bijbrengen van media-, digitale- en democratische vaardigheden in het burgerschapsonderwijs.” (verkiezingsprogramma)
Toegang tot betrouwbare en diverse informatie onder druk
Score: goed
D66 heeft veel aandacht voor het belang van lokale en regionale omroepen. De partij schrijft in haar verkiezingsprogramma dat zij meer moeten worden gesteund, op een manier waarbij zij op geen enkele manier afhankelijk worden van de geldschieter, die zij ook kritisch moeten controleren. De NPO heeft een sterke rol als het aan D66 ligt. Tevens wil D66 een fonds voor de onderzoeksjournalistiek. Ook steunde de partij het CDA-voorstel rondom extra steun n.a.v. de coronacrisis voor lokale en regionale nieuwsvoorziening, waarna het Steunfonds volgde. Ook benoemt de partij in het verkiezingsprogramma dat tech-bedrijven eerlijk moeten betalen voor het nieuws dat ze laten zien. Over advertentieconcurrentie an sich wordt niet geschreven, maar wel over een update van het mededingingsrecht waarbij ook maatschappelijke en democratische schade wordt meegenomen. Het verkiezingsprogramma schrijft dat journalisten een fatsoenlijk inkomen moeten verdienen, en in de OCW-begrotingsbehandeling werd de minister kritisch bevraagd over arbeidsvoorwaarden. Er is wel een kritische noot te plaatsen bij deze woorden: D66 stemde namelijk tegen de motie van het lid Westerveld om stimuleringsmaatregelen te treffen om de vitale mediasector te steunen.
“We willen structureel, en meer dan nu het geval is, blijven investeren in lokale en regionale omroepen. Dit geld moet landelijk worden verdeeld, zodat omroepen niet afhankelijk zijn van financiering van de lokale instituties die zij kritisch controleren.” (Verkiezingsprogramma)
“Een objectief, onafhankelijk en betrouwbaar geluid is essentieel. D66 wil dat de publieke omroep zich daarom richt op de kerntaken informatie, cultuur en educatie. De inhoud moet leidend zijn.” (verkiezingsprogramma)
“D66 staat voor een sterke rol van de NPO in de samenwerking met de omroepen, zodat de pluriformiteit van de samenleving wordt geborgd en minder goed bereikbare doelgroepen in de maatschappij goed worden bediend.” (verkiezingsprogramma)
“Journalisten moeten een fatsoenlijk inkomen kunnen verdienen. Zij vervullen als waakhond van de democratie immers een belangrijke controletaak.” (verkiezingsprogramma)
“We ondersteunen Europese regelgeving die afdwingt dat techgiganten journalistieke organisaties eerlijk betalen voor het gebruik van hun inhoud.” (verkiezingsprogramma)
“Wij verhogen de bijdrage aan fondsen voor onderzoeksjournalistiek en lokale berichtgeving, uiteraard zonder inhoudelijke bemoeienis van de overheid.” (verkiezingsprogramma)
“We updaten het mededingingsrecht om misbruik van economische macht te voorkomen. We pleiten voor spelregels die passen bij de digitale economie, zoals aandacht voor de marktmacht van data en netwerkeffecten. Ook de maatschappelijke en democratische schade van machtsmisbruik van bedrijven die bepalen welke informatie wij zien, wordt in het mededingingsrecht betrokken. Er komen mogelijkheden techbedrijven net zoals telecombedrijven vooraf te reguleren of eventueel op te splitsen. We pleiten ervoor techgiganten voortaan te kunnen verplichten om data te delen. Kleine ondernemers moeten kunnen aanhaken zonder achtergesteld te worden. “ (verkiezingsprogramma)
“Ik denk dat de minister als subsidieverstrekker of als normsteller best meer mogelijkheden heeft dan hij nu in zijn brief aangrijpt. Het gaat dan inderdaad over de geschreven media, maar ook over de buitenproducenten. Welke mogelijkheden zijn er om te zeggen: als je publiek geld krijgt, dan vragen wij daar ook wat voor terug en daar horen deze toch normale arbeidsvoorwaarden bij?” (Begroting OCW)
“Onderzoeksjournalistiek krijgt hele warme woorden in de visiebrief, maar als ik het concessiebeleidsplan lees, krijg ik niet het gevoel dat we echt een verandering gaan zien die de visiebrief beoogde. Hoe gaan we dat dan wel terugzien in die prestatieovereenkomst? Is dat in de percentages zendtijd? Of is dat in harde euro’s? Wat gaat de minister daaraan doen?” (OCW-begroting)
Pal staan voor persvrijheid in de Europese Unie en daarbuiten
Score: pro-actief
In Brussel staat D66 pal voor persvrijheid. In het verkiezingsprogramma wordt gepleit voor een steunfonds voor onderzoeksjournalistiek en steun voor journalisten, juist in lidstaten waar zij onder druk staan. Ook schrijft D66 over sancties voor EU-lidstaten die de persvrijheid schenden. Afname van stemrecht wordt hierbij niet genoemd als mogelijke sanctie. Binnen de BZ-commissie heeft D66 een amendement ingediend om journalisten in nood in het buitenland te steunen, en zet de partij het onderwerp vaak op de kaart.
“D66 doet geen concessies als het gaat over de rechtsstaat of de vrijheid van de pers. Daarom kunnen lidstaten die een loopje nemen met democratie, mensenrechten en de rechtsstaat minder EU-geld krijgen.” (verkiezingsprogramma)
“We ondersteunen maatschappelijke organisaties en journalisten die Europese waarden actief verdedigen. Zeker in lidstaten waar de Europese waarden onder druk staan.” (verkiezingsprogramma)
“Er moet een Europees steunfonds komen voor onafhankelijke onderzoeksjournalistiek en het waarborgen van een breed medialandschap in elk Europees land.” (verkiezingsprogramma)
“Ik wil mij zelf vandaag nog op een specifiek onderwerp richten dat juist door corona nog verder onder druk is komen te staan, overigens ook in eigen land. Dat is de persvrijheid. Journalisten zijn de frontliniesoldaten die de waarheid en de feiten bewaken. Waar hen het werk onmogelijk wordt gemaakt, sterft de democratie langzaam in duisternis. Wereldwijd staat die persvrijheid onder druk, ook door bijvoorbeeld aanvallen van Trump op de vrije pers, hier soms wat al te gretig gekopieerd door partijen in het extreemrechtse deel van het spectrum. Daarom heb ik met collega’s van de coalitie een amendement ingediend om meer middelen vrij te maken voor de bescherming van journalisten. Maar ik denk dat er de komende jaren nog meer nodig is dan dat. De minister heeft 9 miljoen voor persvrijheid toegezegd. Ik vraag hem of hij bereid is om deze middelen strategisch in te zetten via beproefde organisaties, zodat het niet een lappendeken van middelen, potjes en organisaties wordt, maar een echte, meerjarige inzet, gericht op de bescherming van journalisten.”. (Begrotingsbehandeling BZ)
“Voorzitter. In mijn laatste minuut wil ik iets zeggen over journalisten en persvrijheid, een onderwerp dat mij zeer aan het hart gaat. Wereldwijd wordt hun het werk steeds moeilijker gemaakt, in landen als Syrië en Afghanistan, maar helaas ook in landen als de Verenigde Staten. De vrije pers is van onschatbare waarde voor het achterhalen van de waarheid, van feiten, voor het onderscheiden van fake news en echt nieuws.” (Mensenrechtenrapportage)
Moties en amendementen
Amendement van het lid Sjoerdsma c.s. over middelen ter ondersteuning van journalisten in nood (Cie. BZ)
Indiener: D66
Mede-indieners: CDA, ChristenUnie, VVD
De veiligheid van journalisten in Nederland
Score: goed
In het verkiezingsprogramma van D66 komt de veiligheid van journalisten in Nederland niet terug. In de OCW-begroting nam D66 het wel op voor de veiligheid van freelance journalisten. Hier vroeg de partij naar de voortzetting van PersVeilig, een project rondom verbetering van de veiligheid van journalisten waar de partij zich hard voor heeft gemaakt. Ook was D66 mede-indiener van beide moties van het lid Yesilgoz-Zegerius over de veiligheid van journalisten.
“Onze schriftelijke vragen daarover zijn beantwoord, maar het is mij nog steeds niet helemaal duidelijk wanneer er nou een evaluatie van PersVeilig komt en wanneer het kabinet concludeert of er meer nodig is. De evaluatie zoals de Minister van Justitie haar neerzette, is alleen maar een kwestie van aantallen bij elkaar zetten. Er wordt alleen gekeken of gebeurd is wat we hebben afgesproken en niet of wat we hadden afgesproken ook voldoende was om te bereiken wat we willen. Ik ben het verder eens met wat de heer Kwint daarover zegt. Ik denk dat het heel goed is om de aanpak van het Team Bedreigde Politici ook uit te breiden naar journalisten, zodat zij altijd ergens terecht kunnen. Deze Minister levert vanuit zijn wat schaarsere begroting al een bijdrage aan PersVeilig. Kan hij kijken wat er nog extra voor freelancers kan gebeuren?” (OCW-begroting)
“Het is geen toeval dat op de dag dat de NOS bekendmaakt dat ze stickers verwijdert van busjes, de Kamervoorzitter ‘s avonds in een praatprogramma vertelt over de bedreiging van Kamerleden. Hetzelfde zie je bij andere beroepsgroepen. Die samenloop wordt nog weinig door het kabinet opgepakt. Journalisten merkten ook op dat er in de Fair Practice Code nog weinig over persveiligheid staat, terwijl het juist de kwetsbare freelancers zijn die niet kunnen rekenen op institutionele steun en mensen die bijvoorbeeld beschermingsmaatregelen of een eventuele rechtszaak kunnen financieren. Mijn vraag aan de minister is of hij op dat punt nog een extra rol voor zichzelf ziet.” (OCW-begroting)
Moties & amendementen
Motie van het lid Yesilgöz-Zegerius c.s. over ondersteuning voor freelancejournalisten bij beveiliging na bedreiging (Cie. J&V)
Indiener: VVD
Mede-indieners: CDA, ChristenUnie, D66, GroenLinks
Gewijzigde motie van het lid Yesilgöz-Zegerius c.s. over voor de veiligheid van journalisten één aanspreekpunt bij het Team Bedreigde Politici te realiseren (Cie. J&V).
Indiener: VVD
Mede-indieners: CDA, ChristenUnie, D66, PvdA, GroenLinks