De ChristenUnie benoemt in haar verkiezingsprogramma de groeiende invloed van desinformatie, en het gevaar dat de onafhankelijkheid van de media wordt uitgehold. De partij uit zorgen over het financiele voortbestaan van de pers in Nederland, en komt met concrete voorstellen om deze te steunen. De ChristenUnie pleit in haar verkiezingsprogramma binnen de ontwikkelingssamenwerkingsportefeuille voor het ondersteunen van vrije media en pers.
“Ons veranderende kijk- en luistergedrag zet de traditionele verdienmodellen van journalisten en media onder druk. Het gevaar is dat de onafhankelijkheid van media wordt uitgehold en dat desinformatie en fake news toenemen. Dit onderstreept het belang van een sterke, onafhankelijke en pluriforme publieke omroep en van gerichte investeringen in onafhankelijke onderzoeksjournalistiek.” (verkiezingsprogramma)
“Sterke rechtsstaat en democratie. Nederland zet zich, met gelijkgezinde landen, wereldwijd in voor het bevorderen van democratie en rechtsstaat. Nederland blijft zich inzetten voor de ruimte voor het maatschappelijk middenveld, het tegengaan van wet- en regelgeving die deze ruimte inperkt, het ondersteunen van onafhankelijke media en pers, en het beschermen van mensenrechtenverdedigers.” (verkiezingsprogramma)
Objectiviteit en waarheid van de informatie die we te zien krijgen
Score: pro-actief
In het verkiezingsprogramma van de ChristenUnie is te lezen dat de partij beter toezicht op de veiligheid van algoritmen wil die bedrijven inzetten, middels een toezichthouder voor digitale veiligheid en een keurmerk voor die algoritmen. De partij schrijft over zorgelijke fabeltjesfuik waar techplatform-gebruikers ongemerkt in vallen. De partij besteedt in haar verkiezingsprogramma aandacht aan mediawijsheid voor kinderen, en wil dit onderdeel maken van de lesprogramma’s.
“Het is belangrijk dat kinderen bewust en veilig leren omgaan met internet en sociale media. Mediawijsheid maakt deel uit van het lesprogramma op scholen. De overheid helpt ouders om jongeren te beschermen tegen schadelijke content.” (verkiezingsprogramma)
“Onze vrijheid komt in het gedrang als we niet meer grip krijgen op grote techbedrijven die grote hoeveelheden data over ons verzamelen. Persoonlijke keuzes worden ongemerkt beïnvloed door gratis diensten, mensen worden fabeltjesfuiken ingelokt en de publieke ruimte van het internet wordt meer en meer ingenomen en gestempeld door techbedrijven met een commercieel oogmerk. De overheid moet een grotere rol nemen bij de regulering van big tech spelers, het internet als publieke ruimte en via voorlichting en andere bewustwordingsmaatregelen pal gaan staan voor vrijheid.” (verkiezingsprogramma)
“Waakhond Digitale Veiligheid. Er is beter toezicht nodig op wat bedrijven en overheden met onze gegevens doen en welke algoritmes en technieken ze inzetten. De Autoriteit Persoonsgegevens wordt daarom omgevormd tot een sterke toezichthouder voor Digitale Veiligheid, met voldoende technische kennis en middelen om ons digitaal te beschermen.” (verkiezingsprogramma)
“Algoritme keurmerk. Er komt een keurmerk voor veilige slimme algoritmes, die de privacy en digitale veiligheid respecteren en niet onbegrensd data hamsteren en combineren.” (verkiezingsprogramma)
Toegang tot betrouwbare en diverse informatie onder druk
Score: goed
Uit het verkiezingsprogramma van de ChristenUnie spreekt duidelijk besef van de moeilijke situatie waarin traditionele media zich bevinden. Daarom stelt de ChristenUnie voor om meer te investeren in onderzoeksjournalistiek en de publieke omroep. Voor dat laatste is te lezen in het verkiezingsprogramma dat het minimumbudget in de wet moet blijven vastgelegd. De partij hecht ook aan (de waakhondrol van) lokale en regionale journalistiek en pleit daarom voor meer investeringen. Zo steunde de partij het CDA-voorstel rondom extra steun voor lokale en regionale nieuwsvoorziening ten tijde van de coronacrisis, waarna het Steunfonds volgde. Een nieuw idee uit de koker van de ChristenUnie, dat zowel in het verkiezingsprogramma als de OCW-begroting werd bepleit: er moet onderzoek worden gedaan naar behoud van de pluriformiteit van de dagbladensector, bijvoorbeeld naar hulp van de overheid zoals bij de bezorgkosten. Dit zegde de Minister van OCW tijdens de begrotingsbehandeling toe. De ChristenUnie schrijft wel in brede zin over de marktmonopolies van Big Tech, maar niet over een eerlijke betaling van het nieuws door Big Tech, of aan (freelance) journalisten. En de ChristenUnie stemde tegen de motie van het lid Westerveld over stimuleringsmaatregelen om de vitale mediasector te steunen.
“Ons veranderende kijk- en luistergedrag zet de traditionele verdienmodellen van journalisten en media onder druk. Het gevaar is dat de onafhankelijkheid van media wordt uitgehold en dat desinformatie en fake news toenemen. Dit onderstreept het belang van een sterke, onafhankelijke en pluriforme publieke omroep en van gerichte investeringen in onafhankelijke onderzoeksjournalistiek. Ook draagt de pluriformiteit van de Nederlandse Publieke Omroep bij aan het leren kennen van verschillende groepen en opvattingen in de samenleving. Dat maakt het Nederlandse bestel uniek in de wereld. […] De regionale publieke omroepen zijn de waakhonden van de lokale democratie. Zij verzorgen nieuws en programma’s over wat zich dicht bij huis afspeelt, in de provincie, streek en stad waar mensen zich bij betrokken voelen.” (verkiezingsprogramma)
¨Sterke publieke omroep. De publieke omroep is heel waardevol. Het minimumbudget blijft in de wet verankerd, om te voorkomen dat de financiering van de publieke omroep voorwerp wordt van snelle politieke besluitvorming.¨ (verkiezingsprogramma)
“Via de journalistieke fondsen worden meer middelen beschikbaar gesteld voor grote projecten in de onderzoeksjournalistiek.” (verkiezingsprogramma)
“Lokale en regionale media zijn cruciaal voor de lokale nieuwsvoorziening en de lokale democratie. De ChristenUnie wil een fonds voor de lokale en regionale journalistiek om redacties te versterken. Binnen de programmering van de NPO wordt ruimte gemaakt voor de regionale omroepen door het uitzendblok met regionale programmering (NPO Regio) uit te bouwen. Onderzocht wordt of ook bij regionale omroepen met een ledenmodel kan worden gewerkt om bekostiging toe te wijzen.” (verkiezingsprogramma)
¨Pluriforme dagbladensector. Er komt een onderzoek naar manieren om de krantensector te ondersteunen en de pluriformiteit van de dagbladjournalistiek in stand te houden. Te denken valt aan een subsidie op dagbladbezorging zoals die in België bestaat.¨ (verkiezingsprogramma)
“Onafhankelijke journalisten en media zijn de waakhonden van onze samenleving. Hun functie is van vitaal belang voor een open samenleving en het goed functioneren van onze democratische rechtsstaat. Ons veranderende kijk- en luistergedrag zet de traditionele verdienmodellen van journalisten en media onder druk. Het gevaar is dat de onafhankelijkheid van media wordt uitgehold en dat desinformatie en fake news toenemen. Dit onderstreept het belang van een sterke, onafhankelijke en pluriforme publieke omroep en van gerichte investeringen in onafhankelijke onderzoeksjournalistiek.” (verkiezingsprogramma)
¨Voor een divers medialandschap en voor brede onafhankelijke informatievoorziening zijn die kranten gewoon onmisbaar. In Nederland is het uitgeven van kranten een puur private zaak, terwijl er in de ons omringende landen ook publieke ondersteuning en bekostiging is. Ik noem bijvoorbeeld een subsidie op dagbladbezorging en het niet heffen van btw. In België worden de distributiekosten gedragen door de overheid. In Denemarken wordt een deel van de redactionele kosten door de overheid gedragen en wordt er ook geen btw geheven. In Luxemburg is een basisbedrag beschikbaar vanuit de overheid voor de kranten. Aan elk systeem zitten voor- en nadelen, maar ik wil de minister heel graag vragen om te onderzoeken hoe we de krantensector in Nederland kunnen ondersteunen en pluriform kunnen houden. Ik wil hem vragen om daarbij ook te kijken naar de voorbeelden van de ons omringende landen. Ik vraag de minister hoe er binnen de Europese regelgeving gekeken wordt naar het niet heffen van btw, zoals in België, het Verenigd Koninkrijk — dat er nu uit gaat — en Denemarken het geval is. Is dat conform de regels en zou dat ook voor Nederland kunnen werken? Graag een reactie daarop van de minister.¨ (OCW-begroting)
“Ander belangrijk punt is de opkomst van de platformeconomie. De enorme marktmacht waarmee grote Big Tech spelers uit de VS en China als monopolisten en poortwachters het Europese speelveld betreden bedreigt onze economie, democratie en maatschappij. De Covid pandemie heeft de wending naar online versneld. De grote marktplatformen maken gigantische winsten en veel fysieke winkels draaien verlies. Ook vitale bedrijven moeten ondersteund worden zich aan te passen. Experimenten hoe hierop te reageren, profit en non-profit, zijn nodig.” (verkiezingsprogramma)
“De ChristenUnie was heel erg blij dat we in deze coronatijd extra geld voor die lokale informatievoorzieningen beschikbaar hebben gesteld. Maar hoe houdt het kabinet op dit moment dan de vinger aan de pols? In hoeverre zijn die middelen toereikend? We zien dat de crisis langer aanhoudt.” (OCW-begroting)
“Je kunt kijken naar de distributiekosten, hoewel er natuurlijk minder abonnees zijn van dagbladen die nog echt fysiek bezorgd worden. Je zou ook kunnen kijken naar de redactionele kosten, die in een fonds kunnen worden ondergebracht. Dat zien we ook in het voorbeeld in Luxemburg, waar de overheid een soort basisbedrag ter beschikking stelt voor de geschreven pers. Dat zijn concrete opties die wij graag terug zouden zien als de minister de opties op tafel legt.” (OCW-begroting)
Pal staan voor persvrijheid in de EU en daarbuiten
Score: pro-actief
De ChristenUnie hanteert een strenge interpretatie van de rechtsstatelijkheidsprincipes in de Europese Unie, en noemt in haar verkiezingsprogramma expliciet de onafhankelijke rechtspraak en de persvrijheid. De partij staat achter het conditionaliteitsprincipe en wil financiele fondsen hieraan koppelen. Ook komt de ChristenUnie in haar programma met een concreet plan om de Artikel 7-procedure kracht bij te zetten: hiervoor wil de partij een 4/5e meerderheid instellen. De ChristenUnie benoemt het ondersteunen van onafhankelijke media als een onderdeel van ontwikkelingssamenwerking. En de partij heeft het amendement van D66 over middelen ter ondersteuning van journalisten in nood mede-ingediend.
¨Sancties bij bedreiging rechtsstaat. De ChristenUnie wil dat de Europese Raad met een vier vijfde meerderheid kan beslissen tot het sanctiemechanisme van artikel 7. Er komt een versnelde procedure voor inbreukprocedures die betrekking hebben op de rechtsstaat.¨ (verkiezingsprogramma)
“De ChristenUnie is kritisch op de houding van sommige EU-lidstaten ten aanzien van de naleving van Europese afspraken, zowel wat betreft de onafhankelijke rechtspraak en de persvrijheid als wat betreft de begrotingsdiscipline en economische hervormingen. Het uitblijven van acties op die gebieden zet de Europese solidariteit onder druk.” (verkiezingsprogramma)
¨Bescherming van de rechtsstaat. Het is goed dat de EU over politieke, juridische en financiële instrumenten beschikt om de rechtsstaat te beschermen. Nederland trekt hierin op met gelijkgestemde landen en steunt voorwaardelijkheid van financiële fondsen om de rechtsstaat te beschermen. Onafhankelijke rechtsspraak is geen interne aangelegenheid van een staat, maar een algemeen basisprincipe in het recht. Het is de centrale pijler onder de strijd tegen corruptie.¨ (verkiezingsprogramma)
“Sterke rechtsstaat en democratie. Nederland zet zich, met gelijkgezinde landen, wereldwijd in voor het bevorderen van democratie en rechtsstaat. Nederland blijft zich inzetten voor de ruimte voor het maatschappelijk middenveld, het tegengaan van wet- en regelgeving die deze ruimte inperkt, het ondersteunen van onafhankelijke media en pers, en het beschermen van mensenrechtenverdedigers.” (verkiezingsprogramma)
Moties en amendementen
Amendement van het lid Sjoerdsma c.s. over middelen ter ondersteuning van journalisten in nood (Cie. BZ)
Indiener: D66
Mede-indieners: CDA, ChristenUnie, VVD
De veiligheid van journalisten in Nederland
Score: goed
In het verkiezingsprogramma van de ChristenUnie wordt geschreven dat de overheid de veiligheid van journalisten moet waarborgen. Hoe hier invulling aan wordt gegeven in het ChristenUnie-gedachtegoed, wordt duidelijk uit de 2 moties van de VVD omtrent veiligheid van journalisten in Nederland, die de ChristenUnie heeft mede-ingediend.
¨Veiligheid journalisten waarborgen. Geweld tegen journalisten is onacceptabel. De overheid waarborgt de persvrijheid en de veiligheid van Nederlandse journalisten wereldwijd.¨ (verkiezingsprogramma)
Moties & amendementen
Motie van het lid Yesilgöz-Zegerius c.s. over ondersteuning voor freelancejournalisten bij beveiliging na bedreiging (Cie. J&V)
Indiener: VVD
Mede-indieners: CDA, ChristenUnie, D66, GroenLinks
Gewijzigde motie van het lid Yesilgöz-Zegerius c.s. over voor de veiligheid van journalisten één aanspreekpunt bij het Team Bedreigde Politici te realiseren (Cie. J&V)