GroenLinks benoemt in haar verkiezingsprogramma zorgen over de toename van complottheorieen en fake news door de groeiende macht van platforms. De partij benoemt het belang van persvrijheid voor de democratie. GroenLinks wil meer geld naar streekomroepen. De partij nam het in de geanalyseerde debatten en verkiezingsprogramma’s op voor (online) intimidatie van een vrouwelijke journalist.
“De macht van grote techbedrijven zorgt ervoor dat fake news en complottheorieën een steeds groter platform krijgen en steeds minder worden weersproken. De onafhankelijke journalistiek staat onder druk.” (verkiezingsprogramma)
“Misschien heb ik het in de gauwigheid gemist, maar ik had nog een vraag gesteld over de veiligheid van journalisten, en dan ook online. Ik gaf daarbij voorbeelden over social media waar soms ook sprake is van het delen van privégegevens. Zijn de minister en zijn collega van JenV daarover en over het tegengaan van hatespeech in gesprek met de betreffende socialmediaplatforms? En is hij van mening dat de wetgeving op dit front volstaat?” (OCW-begroting)
Objectiviteit en waarheid van de informatie die we te zien krijgen
Score: goed
GroenLinks besteedt expliciet aandacht aan de normatieve gevolgen van BigTech, zoals polarisatie en verspreiding van complottheorieen in haar verkiezingsprogramma. Tijdens de OCW-begroting benoemde GroenLinks dat de verdienmodellen van BigTech vaak baat hebben bij polarisering, en vroeg de partij om meer transparantie. De partij pleit in haar verkiezingsprogramma ook uitgebreid voor transparantie van de gebruikte algoritmen. Dit wordt niet direct gelinkt aan media maar meer aan discriminatie en mensenrechten. Maar GroenLinks pleit wel voor een duidelijke richtlijn en toezicht op filtergebruik door media- en techbedrijven. Aan mediawijsheid wordt geen aandacht besteed in het verkiezingsprogramma.
“De macht van grote techbedrijven zorgt ervoor dat fake news en complottheorieën een steeds groter platform krijgen en steeds minder worden weersproken. De onafhankelijke journalistiek staat onder druk.” (verkiezingsprogramma)
“Algoritmen voor gedragsvoorspelling en besluitvorming zijn transparant en worden regelmatig getoetst op de naleving van mensenrechten, inclusief non-discriminatie en de beginselen van behoorlijk bestuur. Dit geldt zowel voor de private als de publieke sector. Het recht op een menselijke blik wordt gewaarborgd. De overheid mag dergelijke technologieën niet toepassen voordat daar een duidelijk wettelijk kader voor is.” (verkiezingsprogramma)
“Grote media- en techbedrijven hebben in korte tijd enorm veel macht gekregen en verdienen grof geld met onze data. […] Online kennisuitwisseling en debat zijn te belangrijk om aan de willekeur van techbedrijven over te laten. Er komen vanuit de overheid duidelijke richtlijnen voor en toezicht op de inzet van filters.” (verkiezingsprogramma)
“Terwijl Nederlandse mediabedrijven het moeilijk hebben, is de beurswaarde van socialemediabedrijven als Facebook en het moederbedrijf van YouTube nog nooit zo hoog geweest. Het is duidelijk dat dit de winnaars van de crisis zijn. Dit baart GroenLinks zorgen, want vaak is polarisatie het verdienmodel van deze platforms en niet het faciliteren van een goed gesprek of het verspreiden van betrouwbare informatie. […] Wat mijn fractie betreft zouden platforms als Facebook in ieder geval meer transparantie en keuzevrijheid moeten bieden. Welke juridische mogelijkheden ziet de minister in de Nederlandse wetgeving?” (OCW-begroting)
Toegang tot betrouwbare en diverse informatie onder druk
Score: pro-actief
In het verkiezingsprogramma van GroenLinks wordt gepleit voor extra fondsen voor de journalistiek en voor de streekomroepen. De publieke omroep moet haar werk kunnen blijven doen. De partij besteedt in haar programma geen aandacht aan de financiele onzekerheid waar veel journalisten mee kampen, maar vroeg in de OCW-begrotingsbehandeling wel naar de werkzekerheid voor journalisten, en wat de minister gaat doen. Het oneerlijke concurrentiemodel met BigTech wordt niet direct genoemd in het verkiezingsprogramma, maar GroenLinks uit er wel zorgen over in de OCW-begroting. GroenLinks schrijft over eerlijk betalen voor audiovisuele content, en wil daarom een modern auteursrecht. Tijdens de OCW-begroting werden zwakke werkgelegenheid, commerciele gevolgen van streamingsplatforms en de pandemie, en het polariserende effect van sociale media genoemd. GroenLinks heeft een motie ingediend over stimuleringsmaatregelen om de vitale mediasector te steunen, die lijdt onder de coronacrisis.
“Onafhankelijke journalistiek is cruciaal voor een gezonde democratie. We versterken de fondsen voor onafhankelijke journalistiek en maken meer middelen vrij voor streekomroepen. Daarmee verbeteren we nieuwsvoorziening dichtbij huis en versterken we de controle op de lokale en provinciale democratie. ” (verkiezingsprogramma)
“We zorgen dat de publieke omroep zijn belangrijke functie kan blijven vervullen op het gebied van nieuws, informatie, cultuur en educatie. Programmering op de publieke omroep wordt reclamevrij en alle producties van de publieke omroep zijn op internet gratis toegankelijk. “ (verkiezingsprogramma)
“We koesteren onafhankelijke Nederlandse filmmakers, televisiemakers, musici en andere makers van audiovisuele content. Grote buitenlandse technologiebedrijven zijn belangrijke verspreiders geworden van films en muziek, vaak zonder er zelf in te investeren. Bedrijven die flink verdienen aan het werk van anderen, moeten ook een eerlijke bijdrage leveren aan de makers. We voeren een exploitatieheffing in over de inkomsten van onder meer streamingabonnementen. De opbrengsten komen ten goede aan Nederlandse producties en aan de makers. We werken aan een modern, korter auteursrecht, dat het vrije internet niet in de weg staat.” (verkiezingsprogramma)
“De minister spreekt over een tweedeling tussen werkenden die het goed hebben met een vast contract en degenen die in grote onzekerheid zitten vanwege allerlei dubieuze constructies. […] De minister stelt dat dit een zaak is voor de publieke omroepen en dat hij de kwestie en de moties die hierover zijn ingediend onder de aandacht zal brengen bij de omroepbestuurders. Dat vindt GroenLinks een te gemakzuchtige houding, want al jaren wordt de onzekere positie van makers binnen en buiten de publieke omroep aan de kaak gesteld; hier en ook door henzelf. Maar we zien geen verbetering. De minister stelt dat hij ervan uitgaat dat een volgend kabinet deze problemen arbeidsmarktbreed aanpakt, maar waarom is daar niet eerder op geacteerd? Als subsidieverstrekker kan de minister toch veel strengere eisen stellen? Waarom stelt de minister de Fair Practice Code niet als voorwaarde in de private sector bij de toekenning van coronasteun of subsidies voor onderzoeksjournalistiek? Graag een reactie.” (OCW-begroting)
“Mijn fractie maakt zich zorgen dat we dan terugkijken op een verdere verschraling van het medialandschap. Met name vanuit de private sector ontvangen we signalen dat vanwege teruglopende advertentie-inkomsten redacties ernstig zijn ingekrompen.” (OCW-begroting)
“Onder druk van de VVD, vermoed ik zomaar, gaat de publieke omroep steeds meer content verspreiden op sociale media. Daar valt op het eerste gezicht best wel wat voor te zeggen, want hierdoor kunnen publieke omroepen jongeren bijvoorbeeld beter bereiken. Tegelijkertijd zijn er ook een aantal vraagtekens bij te plaatsen. In plaats van dat de publieke omroep alle middelen inzet om een publiek alternatief te bieden voor socialemediaplatforms van ‘s wereld grootste multinationals, draagt hij op deze manier juist bij aan de winstgevendheid van deze platforms, terwijl ze het verdienmodel van Nederlandse mediabedrijven kannibaliseren. Daar valt gewoon moeilijk tegenop te concurreren.” (OCW-begroting)
Moties & amendementen
Motie van het lid Westerveld over stimuleringsmaatregelen om de vitale mediasector te steunen (verworpen) (Cie. OCW)
Indiener: GroenLinks
Pal staan voor persvrijheid in de EU en daarbuiten
Score: pro-actief
Het verkiezingsprogramma van GroenLinks voorschrijft een strenge conditionaliteit van de EU-gelden en meer bevoegdheden voor het Hof om in te grijpen bij persvrijheidsschendingen. Tevens beschrijft het de wens om maatschappelijk middenveld te steunen dat zich onder andere inzet voor persvrijheid. Tijdens de BZ-begroting vroeg GroenLinks ook door over de Nederlandse inzet op persvrijheid in het buitenland. Tenslotte was de partij mede-indiener van de motie Karabulut om niet te bezuinigen op persvrijheid als aspect van het mensenrechtenbeleid.
“De Europese rechtsstaat is niet onderhandelbaar. De Europese Unie treedt hard op tegen landen waar de rechtsstaat of mensenrechten worden bedreigd, zoals Hongarije en Polen. Zo nodig door het intrekken van subsidies of het aanspannen van procedures bij het Europese Hof van Justitie. Het Hof krijgt meer bevoegdheden om in te grijpen bij schending van fundamentele Europese waarden, waaronder mensenrechten, democratie, vrijheid van pers en de onafhankelijke rechtspraak. In het uiterste geval worden EU-landen die de rechtsstaat niet respecteren, uitgesloten van stemmingen binnen de EU.” (verkiezingsprogramma)
“We ondersteunen wereldwijd bewegingen die strijden voor democratie, rechtsstaat en persvrijheid.” (verkiezingsprogramma)
“Nederland draagt internationaal bij aan het aanpakken van mensenrechtenschendingen. Via de ambassades zetten we ons in voor de bescherming van mensenrechten zoals gelijke behandeling, vrijheid van meningsuiting, eerlijke rechtspraak en het recht op een behoorlijke levensstandaard.” (verkiezingsprogramma)
“We hebben het allemaal over het belang van het ondersteunen van journalisten. Mijn zorg is dat journalisten uit allerlei landen niet meer voor steun in aanmerking komen, doordat deze programma’s nu stoppen. Mijn vraag aan de minister is: dat zouden we toch niet meer moeten willen? Is hij bereid om in zijn eigen begroting te kijken, misschien in overleg met zijn collega, de minister voor BuHa-OS, of in ieder geval de steun kan doorgaan aan de programma’s waarvan we het belangrijk vinden dat die doorgaan?” (BZ-begroting)
“De minister heeft nu gezegd dat hij voor volgend jaar, dus voor dit begrotingsjaar, daarvoor [red.: persvrijheid) 9 miljoen uit het Mensenrechtenfonds gaat reserveren. Dat is natuurlijk goed; het is natuurlijk goed dat dat gebeurt, maar dat is natuurlijk bij lange na niet een oplossing. Dat is niet voldoende om die programma’s, die in het verleden hebben bewezen dat ze op het gebied van het garanderen van persvrijheid belangrijk zijn, overeind te houden. Juist in het licht van de discussie over afnemende vrijheden, bedreiging van de persvrijheid en ook bedreiging van journalisten zou het heel goed zijn als het kabinet zou kijken of ze op dit punt meer kan doen. Dat is wat ik de minister wil vragen.” (BZ-begroting)
“Kijk, steun aan journalisten, goede steun aan journalisten, is op dit moment soms misschien wel onontbeerlijk. Die steun mag niet verdwijnen uit dat Nederlandse programma omdat een Nederlandse organisatie een tender heeft verloren. Ik draai het even om en vraag de minister om het te bekijken vanuit de journalist of de nieuwszender. Daarna moet hij zeggen wat we daarvan willen behouden. Als daar dingen bij zitten waarvan we zeggen “dat is ook helemaal niet zo goed’, dan moet je ermee stoppen. Doe dat alsjeblieft! Dat is misschien jammer van het geld, maar als er zaken dreigen te sneuvelen die we heel erg de moeite waard vinden in het kader van onze solidariteit met journalisten wereldwijd, kijk er dan nog eens een keer naar. Mag ik het dan zo vragen aan de minister?” (BZ-begroting)
Moties & amendementen
Motie van het lid Karabulut c.s. over niet bezuinigen op persvrijheid als aspect van het mensenrechtenbeleid (Cie. BZ)
Indiener: SP
Mede-indieners: GroenLinks en PvdA
De veiligheid van journalisten in Nederland
Score: redelijk
Dit onderwerp komt in het verkiezingsprogramma van GroenLinks niet terug. Maar in de J&V-begroting kwam GroenLinks op voor de veiligheid van (freelance) journalisten en (online) intimidatie. En GroenLinks was mede-indiener van de moties van Yesilgoz-Zegerius over veiligheid.
De zaak die NRC-columniste Clarice Gargard had aangespannen nadat ze een hoop seksistische en racistische bagger over zich heen had gekregen, laat zien dat het Openbaar Ministerie wel een tandje bij mag zetten bij het aanpakken van online ellende. Want het was niet het OM, het waren de vrienden van Gargard die zich door 76.000 reacties op internet hebben heen geploegd en ervoor hebben gezorgd dat een aantal mensen zijn veroordeeld wegens discriminatie en opruiing. Hoe kijkt de minister nu aan tegen de rol van het OM?” (J&V-begroting)
Moties & amendementen
Motie van het lid Yesilgöz-Zegerius c.s. over ondersteuning voor freelancejournalisten bij beveiliging na bedreiging (Cie. J&V)
Indiener: VVD
Mede-indieners: CDA, ChristenUnie, D66, GroenLinks
Gewijzigde motie van het lid Yesilgöz-Zegerius c.s. over voor de veiligheid van journalisten één aanspreekpunt bij het Team Bedreigde Politici te realiseren (Cie. J&V)
Indiener: VVD
Mede-indieners: CDA, ChristenUnie, D66, PvdA, GroenLinks